Κριτική Λογοτεχνίας
Τίτλος Βιβλίου: «Ο κοκκινολαίμης» (Rødstrupe/Redbreast)
©2000, Jo Nesbø
©2013, Εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ (για την Ελληνική Γλώσσα)
Μετάφραση: Χαράλαμπος Γιαννακόπουλος ( από την αγγλική έκδοση “The Redbreast”, σε μετάφραση του Don Bartlett )
Της Ανθής Τσουμπάρη
Κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, Νορβηγοί εθνικοσοσιαλιστές στρατιώτες μάχονται εθελοντικά στο Ανατολικό Μέτωπο σε συνεργασία με την Χιτλερική Γερμανία εναντίον των Ρώσων με την πεποίθηση πως πολεμούν για το καλό της πατρίδας τους. Μετά την πτώση του Ναζιστικού καθεστώτος, δόθηκε βαρύτητα στην μικρή αντίσταση που υπήρχε στη Νορβηγία, ενώ 100.000 Νορβηγοί προσήχθησαν και καταδικάστηκαν ως προδότες. Την ιστορία όμως τη γράφουν οι νικητές και την γράφουν για δικό τους όφελος, και η μεταπολεμική Νορβηγία επιλέγει να ξεχάσει…
Τα γεγονότα αυτά βασίζονται σε αληθινά στοιχεία, τα οποία άφησαν ευδιάκριτα μελανά σημάδια στις σελίδες της νορβηγικής ιστορίας και κυρίως στις συνειδήσεις των πολιτών. Σημάδια που έδωσαν αφορμή στον πιο επιτυχημένο Νορβηγό συγγραφέα αστυνομικών μυθιστορημάτων λογοτεχνίας, τον πολυβραβευμένο Jo Nesbo, να υφάνει ανάμεσα τους ένα πολυεπίπεδο αστυνομικό θρίλερ. Πρόκειται για την πιο προσωπική ιστορία του συγγραφέα, καθώς γράφει ορμώμενος από την ιστορία του πατέρα του και άλλων συγγενών του που συμμετείχαν στον πόλεμο και με τις δύο μεριές, επιθυμώντας όχι μόνο να τέρψει, αλλά και να ικανοποιήσει την δική του επιθυμία μιλήσει για αυτό το κομμάτι της ιστορίας.
Στο βιβλίο υπάρχουν πολλοί χαρακτήρες και τα ονόματα τους σε κάποιες περιπτώσεις αποπροσανατολίζουν τον αναγνώστη. Πρωταγωνιστής είναι ο Χάρι Χόλε, ένας ξεπεσμένος αλλά ταλαντούχος αστυνομικός, εργένης, με μόνη οικογένεια έναν πατέρα συντετριμμένο από το θάνατο της συντρόφου του και την Αδερφούλα, ένα κορίτσι με σύνδρομο Ντάουν για την οποία τρέφει μεγάλη αδυναμία Από ένα λάθος, ο Χάρι γίνεται επιθεωρητής της αντιτρομοκρατικής και ακολουθεί τα ίχνη ενός ασυνήθιστου όπλου που εισήχθη λαθραία στη χώρα.Το όπλο αυτό, βρίσκεται στα χέρια ενός μυστηριώδη ηλικιωμένου άντρα που παρότι ετοιμοθάνατος, διασκορπίζει ο ίδιος το θάνατο αποφασισμένος να ολοκληρώσει την αποστολή του: να εκδικηθεί όσους φίμωσαν την ιστορία και πρόδωσαν τα ιδανικά τους.
Ο συγγραφέας των αστυνομικών μυθιστορημάτων «Νέμεσις» και «Ο χιονάνθρωπος» σε αυτό το έργο του εναλλάσσει χρόνους, τόπους και λογοτεχνικά είδη, που στην αρχή μπερδεύουν λίγο τον αναγνώστη. Αφηγείται σε πρώτο και τρίτο πρόσωπο, παραθέτει επιστολές, αφηγηματικές εκδοχές, ακόμα και ψυχαναλυτικές διαγνώσεις για να εξυπηρετήσει τη δράση και να επιτύχει το επιθυμητό αποτέλεσμα, που δεν είναι άλλο από την σύσταση ενός αστυνομικού μυθιστορήματος με καίριες ιστορικές, πολιτικές, κοινωνιολογικές και θρησκευτικές αναφορές.
Χρησιμοποιεί έξυπνα το φαινόμενο της έξαρσης του ρατσισμού και της βίας που διογκώνεται κατά την ύφεση και την πολιτικοκοινωνική κρίση για να υποστηρίξει πως όταν οι σκοτεινές πλευρές της ιστορίας αποσιωπώνται και ξεχνιούνται, οι άνθρωποι τείνουν να επαναλαμβάνουν τα ίδια λάθη. Αναφορές γίνονται και σε άλλα κοινωνικά φαινόμενα, όπως ο σεξισμός, η εκμετάλλευση και η βία κατά των γυναικών και ο κοινωνικός αποκλεισμός διαφόρων ομάδων. Αξιοπρόσεκτη και ιδιαίτερα ευφυής είναι επίσης η κεφαλαιοποίηση του βιβλίου, που βασίζεται κατά κύριο λόγο σε βιβλικές αναφορές.
Οι εναλλαγές δεν λείπουν ούτε από την γλώσσα που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας, καθώς περνά από την καθημερινή απλή χρήση της γλώσσας, που άπτεται της αποτύπωσης του προφορικού λόγου με όλες τις βρισιές και τα επιφωνήματα που μπορεί να χρησιμοποιεί, στην γλαφυρή περιγραφή με λόγιες εκφράσεις, ακόμα και επιστημονικές διατυπώσεις. Γράφει συνειρμικά, χρησιμοποιώντας διάφορους περίεργους συσχετισμούς που μπορεί να κάνει το ανθρώπινο μυαλό, ενώ από τους ήρωες δεν λείπουν οι ψυχαναγκασμοί, οι συναισθηματικές εξάρσεις και οι υπαρξιακοί στοχασμοί. Ως προς την μετάφραση του έργου, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί μέτρια, καθώς σε κάποιες περιπτώσεις είναι ευφάνταστη και σε κάποιες άλλες προβλέψιμη. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να αποφευχθεί αν το έργο είχε μεταφραστεί απευθείας από τα νορβηγικά, και όχι από την αντίστοιχη αγγλική έκδοση.
Σε κάθε περίπτωση πρόκειται για ένα πολύ δυνατό βιβλίο, που η πολυπλοκότητα του ξεκαθαρίζεται στο τέλος άμεσα και στρωτά, αφήνοντας μια γλυκόπικρη αίσθηση στον αναγνώστη. Παρόλο που η ιστορία ολοκληρώνεται διαφαίνεται πως ένα κομμάτι της θα αποτελέσει υλικό για επόμενο βιβλίο, και ο αναγνώστης ανυπομονεί να το διαβάσει. Πέραν όμως από την έξαψη ενός πολύ καλού αστυνομικού θρίλερ, θέτει προβληματισμούς και ζητήματα περί ηθικής, πολιτικής, ιστορίας και κοινωνιολογίας. Όπως δήλωσε ο ίδιος ο Nesbo « Ο Κοκκινολαίμης δεν αφορά μόνο τους ήρωες του βιβλίου αλλά την κοινωνία και τους ανθρώπους της. Το πως διαφορετικά άτομα επέλεξαν διαφορετική πλευρά στον πόλεμο και το τίμημα που πλήρωσαν μετά τον πόλεμο για τις επιλογές τους, σωστές ή λάθος.».
