Περί Συνταγματικής Αναθεώρησης, Γράφει ο Γρηγόρης Αγγελίδης
Το τελευταίο διάστημα έχει ενταθεί η συζήτηση σχετικά με την αναθεώρηση του Συντάγματος που σκοπεύει να προωθήσει η κυβέρνηση. Δυστυχώς όμως τα μοναδικά ζητήματα που βρίσκονται στην ατζέντα είναι η αλλαγή του εκλογικού νόμου (μείωση του bonus των 50 εδρών ή όριο εισαγωγής στο 2% κ.τ.λ.) και σε μικρότερη κλίμακα η εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας από το λαό. Μάλιστα υπάρχει η σκέψη για διεξαγωγή δημοψηφίσματος για τις προτάσεις αυτές. Αυτά τα δύο ζητήματα από μόνα τους δεν συνιστούν συνταγματική αναθεώρηση. Η συγκεκριμένη νομοθετική διαδικασία δίνει την ευκαιρία να συμβούν ορισμένες θεμελιώδεις αλλαγές σε καίριους θεσμικούς τομείς. Έτσι τόσο η αναθεώρηση θα έχει βάθος και νόημα, όσο και ορισμένες αστοχίες του ισχύοντος συντάγματος μπορούν να διορθωθούν.
Επειδή συνήθως το ψάρι βρωμάει από το κεφάλι, οι αλλαγές χρήσιμο θα ήταν να ξεκινήσουν από τον ανώτατο πολιτειακό αξίωμα: τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Είναι άτοπο ο Αρχηγός του Κράτους να είναι πολιτικά ανεύθυνος, να μην μπορεί να επέμβει στα πολιτικά πεπραγμένα και να άγεται και να φέρεται από την εκάστοτε κυβέρνηση. Ακόμα περισσότερο άτοπο θα ήταν να εκλέγεται από το λαό και να συνεχίσει να είναι μία θέση κενή περιεχομένου. Η συγκεκριμένη «απουσία»(τόσο συνταγματικά όσο και ουσιαστικά) του Προέδρου της Δημοκρατίας σε αυτά τα χρόνια της κρίσης στέρησε από το θεσμό μεγάλο μέρος του κύρους του.
Για τους λόγους αυτούς, αλλά και για να ενισχυθεί η εκτελεστική εξουσία προτείνεται στο παρόν κείμενο η μετατροπή του πολιτεύματος από Προεδρευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία σε Προεδρική Δημοκρατία. Με την αλλαγή αυτή ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας θα καταστεί τόσο αρχηγός του κράτους, όσο και της κυβέρνησης. Θα έχει τη δυνατότητα διορισμού του πρωθυπουργού και των υπουργών και παύσης αυτών. Ακόμα θα διαθέτει το δικαίωμα αρνησικυρίας(βέτο) σε νομοσχέδια και υπογράφει αναγκαστικά διατάγματα σε περιπτώσεις ύψιστης ανάγκης. Φυσικά θα μπορεί να καθορίζει τις γενικές κατευθύνσεις της κυβερνητικής πολιτικής. Ουσιαστικά οι σημερινές εξουσίες του πρωθυπουργού θα μεταφερθούν στον Πρόεδρο. Αποτελεί ένα συνδυασμό του γαλλικού προεδρικού μοντέλου με το ρόλο του προέδρου των Η.Π.Α με τις αναγκαίες πάντα προσαρμογές για τα ελληνικά δεδομένα. Έτσι η εκλογή από το λαό θα έχει ουσία, ο θεσμός θα αποκτήσει και πάλι κύρος, ενώ παράλληλα θα ανοίξει το δρόμο και για άλλες αλλαγές.
Με τον Πρόεδρο ισχυρό και απαλλαγμένο(τουλάχιστον τυπικά) από τη βούληση του εκάστοτε πλειοψηφούντος κόμματος θα καταστεί δυνατή μία ευρύτατη μεταρρύθμιση στο κοινοβουλευτικό σύστημα. Αφού η ανάγκη για ισχυρές πλειοψηφίες δεν θα είναι επιτακτική η ενισχυμένη αναλογική είναι δυνατό να μετατραπεί σε απλή αναλογική. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι δε θα υπάρχει όριο εισαγωγής στο κοινοβούλιο, ούτε φυσικά bonus στο πρώτο κόμμα. Ο κάθε πολιτικός σχηματισμός θα λαμβάνει δύναμη ανάλογα με τις ψήφους που έλαβε στις εκλογές και ο Αρχηγός του Κράτους καθίσταται υπεύθυνος του σχηματισμού κυβέρνησης. Με τον τρόπο αυτό η χώρα αποκτά ένα κοινωνικά δίκαιο εκλογικό σύστημα και το πολιτικό σύστημα βάζει στη νοοτροπία του(βίαια, αλλά όχι άδικα) την αναγκαιότητα σχηματισμού ευρύτατων συνεργασιών. Βέβαια οι αρμοδιότητες του Προέδρου εγγυώνται ότι η χώρα δε θα μείνει ακυβέρνητη όσο διάστημα διαρκούν οι διαπραγματεύσεις σχηματισμού κυβέρνησης. Ένα ακόμα ζήτημα που μπορεί να επιλυθεί είναι η μείωση του αριθμού των βουλευτών σε 150 από 300 με τη δημιουργία δύο σωμάτων εκλεγόμενων από το λαό ενός νομοθετικού(ας το πούμε Βουλή) και ενός ελεγκτικού, τόσο της Βουλής, όσο και του Προέδρου(ας το πούμε Γερουσία). Τα δύο σώματα είναι καλό να αποτελούνται από 75 μέλη το καθένα, ώστε να τηρείται η ισορροπία και ο συνολικός αριθμός να μην ξεπερνά το 150.
Μετά τα επίπεδα της κεντρικής κυβέρνησης σειρά έχει η τοπική αυτοδιοίκηση, τόσο σε επίπεδο περιφερειών, όσο και σε επίπεδο δήμων. Δυστυχώς ούτε το προηγούμενο σύστημα, ούτε το παρόν φαίνεται ικανό να καλύψει τις ανάγκες της αποκεντρωμένης διοίκησης. Αντίθετα έχει προκαλέσει σε πολλές περιπτώσεις μεγαλύτερα προβλήματα. Για το λόγο αυτό προτείνεται μία τολμηρή μεταρρύθμιση. Η ομοσπονδοποίηση της αυτοδιοίκησης όλων των βαθμίδων. Με άλλα λόγια οι σημερινές περιφέρειες να αποκτήσουν δικαίωμα συλλογής φόρων, χάραξης πολιτικών εντός των ορίων τους, τα νοσοκομεία, σχολεία, πανεπιστήμια, Τ.Ε.Ι να ανήκουν στη δικαιοδοσία τους. Να δημιουργηθούν όργανα(στο στυλ τοπικών συνελεύσεων) για να αποφασίζουν σχετικά με τα επιμέρους ζητήματα. Με τον τρόπο αυτό θα γίνεται και καλύτερη κατανομή των πόρων, θα καλύπτονται ταχύτερα οι ανάγκες καθώς δε θα χρειάζεται απόφαση από το κέντρο για την επίλυση ενός τοπικού προβλήματος. Το κράτος θα μπορεί να προϋπολογίζει τα ποσά που επιθυμεί να εισπράξει από κάθε περιφέρεια και τα υπόλοιπα θα τα διαχειρίζονται οι τοπικοί άρχοντες. Πρόκειται για μία αυτονόμηση της περιφέρειας από το κέντρο και ανεξάρτητης λειτουργίας σε επίπεδο χαμηλής πολιτικής. Στο επίπεδο της υψηλής πολιτικής(όπως σε θέματα άμυνας και εξωτερικής πολιτικής) η κεντρική κυβέρνηση θα συνεχίσει να θέτει τις κατευθύνσεις.
Είναι λογικό διαβάζοντας τα παραπάνω ο αναγνώστης να είναι τουλάχιστον σκεπτικός. Ωστόσο με το παρόν χρεοκοπημένο πολιτικό σύστημα, το οποίο μόνο απογοητεύει και θυμώνει τους πολίτες και με μία χώρα ένα βήμα πριν την κατάρρευση μεγάλες, τολμηρές και πρωτόγνωρες αλλαγές πρέπει να συντελεσθούν. Μόνο έτσι η συνταγματική αναθεώρηση θα αποκτήσει ουσία και βάθος.
Υ.Γ: Να σημειωθεί πως οι προτάσεις του παρόντος κειμένου βρίσκονται σε εμβρυακό στάδιο και προσφέρονται για προβληματισμό και περαιτέρω ανάλυση.
Γρηγόρης Αγγελίδης
