Του Μάκη Ιωσηφίδη.
Παραμονές του Πάσχα μεσημέρι, κάθομαι στην πολυθρόνα στο μπαλκόνι του σπιτιού μου στο Κιλκίς, χαζεύω στο δρόμο και χωρίς να το καταλάβω με παίρνει ο ύπνος. Ξαφνικά ξυπνάω και διαπιστώνω ότι βρίσκομαι στον τόπο που με γέννησε, στα αγαπημένα μου Διαβατά. Είμαι στον ΄΄Σταθμό’’. Κοιτάζω τις εφημερίδες στο ψιλικατζίδικο του ‘’Σπαγγοραμμένου’’ και βλέπω την ημερομηνία, Απρίλιος 1966, Σάββατο του Λαζάρου. Προχωρώ για το πατρικό μου σπίτι. Προσπερνάω το κουρείο του Νίκου Αβραμίδη, τα σπίτια του Γιώργου Βεργόπουλου, του Σάββα Πασανίδη, του Γιώργου και του Νίκου Κοσμίδη, βλέπω αριστερά μου την ταβέρνα του Νέστορα, περνάω από το ζαχαροπλαστείο-καφενείο του Γρηγόρη Ιωσηφίδη και στη διασταύρωση πριν από το σπίτι του νονού μου Θανάση Δαλλαρή, στρίβω αριστερά και φθάνω στο πατρικό μου σπίτι που είναι ενωμένο με το καφενείο του πατέρα μου Γιάννη Ιωσηφίδη.
Οι νοικοκυρές ασπρίζουν τα σπίτια τους και καθαρίζουν τα πεζοδρόμια. Η πάστρα βασιλεύει παντού και οι Διαβατιανοί ετοιμάζονται να υποδεχθούν τα Πάθη και την Ανάσταση του Κυρίου με καθαρά σπίτια αλλά πάνω απ’ όλα με καθαρές ψυχές. Παρατηρώ ένα κοριτσάκι να έχει στην άκρη του δαχτύλου του ένα έντομο, μια πασχαλίτσα κοκκινωπή με μαύρες βούλες στη ράχη να τραγουδά ‘’Πασχαλιά πασχαλιά φέρε μου παπούτσια…’’.
Κυριακή των Βαΐων
Κυριακή των Βαΐων και είμαι στην εκκλησία μας του Αη Δημήτρη που είναι εξωτερικά και εσωτερικά στολισμένη με κλαδιά δάφνης (βάγια). Μέσα σε κλίμα ευλάβειας γίνεται η αναπαράσταση της υποδοχής του Ιησού στα Ιεροσόλυμα. Βλέπω τον εαυτό μου να κρατάει το εξαπτέρυγό του με άλλα πέντε παιδιά των Διαβατών δεξιά και αριστερά της Ωραίας Πύλης. Μέσα στο Ιερό ο παπα-Βασίλης ιερουργεί και ένα οχτάχρονο αγόρι ο Μάρκος, θυμιατίζει. Παρατηρώ το φωτεινό πρόσωπο του Μάρκου και διακρίνω τον σημερινό σεβασμιότατο μητροπολίτη Νεαπόλεως-Σταυρουπόλεως Βαρνάβα. Στο αναλόγιο ο ψάλτης Παύλος Δαγκλής ψέλνει τους γλυκύτατους ύμνους συνεπικουρούμενος από τον επί χρόνια βοηθό Γιώργο Κοσμίδη που κρατάει το ‘’ίσο’’. Η καντηλανάφτισσα Βαρβάρα Γκέντζου επιβλέπει τα κεριά στα μανουάλια. Ο γυναικωνίτης σφύζει από την παρουσία των νεαρών κοριτσιών των Διαβατών. Με το τέλος της ακολουθίας μοιράζονται αγιασμένα βάγια στους πιστούς για να τα τοποθετήσουν στο εικονοστάσι του σπιτιού τους.
Αρχίζει η Μεγάλη Εβδομάδα και βλέπω τα παιδιά των Διαβατών, ξένοιαστα από το κλείσιμο των σχολείων να παίζουν στους δρόμους και στις αλάνες του χωριού. Τα αγόρια παίζουν ‘’γκαζιές’’ στους δρόμους και ποδόσφαιρο στα ‘’αλώνια’’ των πάνω Διαβατών και στην πλατεία των κάτω Διαβατών, μοναδική πλατεία του χωριού. Τα κορίτσια παίζουν ‘’κουτσό’’ και ‘’περνά περνά η μέλισσα’’.
Βράδυ Μεγάλης Τρίτης και στην εκκλησία μας βλέπω τους πιστούς να ακούν με ευλάβεια το τροπάριο της Κασσιανής.
Μεγάλη Πέμπτη
Το πρωί της Μεγάλης Πέμπτης βλέπω τις νοικοκυρές να φτιάχνουν τα τσουρέκια και να βάφουν τα κόκκινα αυγά. Μοσχομυρίζουν οι αυλές και τα σοκάκια του χωριού.
Σύμφωνα με ένα άγραφο έθιμο, στα καφενεία απαγορεύονται τα χαρτοπαίγνια για τρεις ημέρες. Το βράδυ παρακολουθώ στον Αη Δημήτρη την αναπαράσταση της Σταύρωσης του Χριστού. ‘’Σήμερον κρεμάται επί ξύλου…’’. Βλέπω τους πιστούς να στολίζουν με λουλουδένια στεφάνια τον σταυρωμένο Χριστό και να κρεμούν πετσέτες στο Σταυρό σύμφωνα με το έθιμο. Ακούω να διαβάζεται το ευαγγέλιο της ημέρας σε πολλές γλώσσες (τούρκικα, αρμένικα κτλ). Στη συνέχεια διαβάζονται τα ‘’δώδεκα ευαγγέλια’’.
Μεγάλη Παρασκευή
Ξημερώνει η Μεγάλη Παρασκευή. Στα καφενεία των Διαβατών κρεμούν στο ταβάνι μια χαρτοπαικτική φιγούρα, τον βαλέ, που συμβολίζει τον Ιούδα που κρεμάστηκε για την προδοσία του.
Ακούω από το πρωί την καμπάνα του Αη Δημήτρη να χτυπά πένθιμα. Πλησιάζω και βλέπω τις νεαρές κοπέλες των Διαβατών να στολίζουν τον Επιτάφιο με τα όμορφα ανοιξιάτικα λουλούδια που έκοψαν από τις αυλές των σπιτιών τους. Το βράδυ στην εκκλησία γίνεται η Αποκαθήλωση. Όλα τα Διαβατά προσκυνούν τον επιτάφιο και τα μικρά παιδιά περνούν από κάτω. Ψάλλονται τα εγκώμια της Θεοτόκου από τη χορωδία των νεαρών κοριτσιών των Διαβατών. ‘’Η ζωή εν τάφω’’. ‘’Άξιον εστί’’, ‘’Αι γεννεαί πάσαι’’. Κυριαρχεί η γλυκύτατη φωνή της Μάρθας Ψάλτου να ψάλλει μόνη της το ‘’Ω γλυκύ μου έαρ, γλυκύτατό μου τέκνο, που έδυ σου το κάλλος’’. Τελειώνει η λειτουργία και τα παλικάρια των Διαβατών παίρνουν στους ώμους τους τον επιτάφιο και βγαίνουν από την εκκλησία. Ακολουθούν οι πιστοί.
Έξω από τον Ναό παρατάσσονται μπροστά ο παπα-Βασίλης με τους ψαλτάδες, το άγημα από τους στρατιώτες της 1075 και της 1090 δεξιά και αριστερά του επιταφίου. Πίσω από τον επιτάφιο οι αρχές του χωριού, ο πρόεδρος της Κοινότητας Παναγιώτης Μαυρίδης, οι κοινοτικοί σύμβουλοι, ο Γραμματέας της κοινότητας Δεληγιώργης, ο ενωμοτάρχης Ντάτσης, ο αστυνόμος Κόμης, οι διοικητές των δύο στρατοπέδων και αξιωματικοί. Ακολουθούν οι πιστοί με τις αναμμένες λαμπάδες τους. Βλέπω την πομπή να προχωρά στη σημερινή οδό Ναπολέοντος Ζέρβα και να στρίβει στη σημερινή οδό Εθνικής Αντίστασης προς τον ‘’Σταθμό’’. Γίνονται στάσεις στις διασταυρώσεις και παρακολουθώ μεμονωμένους πιστούς με αναμμένες λαμπάδες να σταυροκοπιούνται στα παράθυρα και στις αυλές. Στον ‘’Σταθμό’’ γίνεται στάση. Συναντιούνται οι επιτάφιοι των Διαβατών και της Νέας Μαγνησίας. Συνεχίζεται η πομπή στη Μοναστηρίου και στρίβει για την εκκλησία στην οδό Αγίου Γεωργίου. Γίνεται η περιφορά γύρω από την εκκλησία και μόλις ο επιτάφιος μπαίνει μέσα στην εκκλησία και τοποθετείται στην αρχική του θέση, ακολουθεί η μάχη ανάμεσα στους πιστούς για το πάρσιμο των αγιασμένων λουλουδιών του. Πάνω στη διεκδίκηση πέφτουν και μερικές ‘’ψιλές’’.
Μεγάλο Σάββατο
Ξημέρωμα Μεγάλου Σαββάτου και η καμπάνα του Αη Δημήτρη συνεχίζει όλη την ημέρα να χτυπά πένθιμα. Το βράδυ όλοι οι κάτοικοι των Διαβατών με τις λαμπάδες στο χέρι κατευθύνονται στην εκκλησία. Με κατάνυξη ακούν το ‘’Κύματι θαλάσσης…’’, το ‘’Συνεσχέθη αλλ’ ου κατεσχέθη…’’, το ‘’Ον παίδες ευλογείτε, ιερείς ανυμνείτε, λαός υπερυψούτε εις πάντας τους αιώνας’’. Λίγο πριν τις 12 κλείνουν τα φώτα. Ακούγεται το ‘’Δεύτε λάβετε φως’’ και όλοι οι πιστοί παίρνουν από τον παπα-Βασίλη το Άγιο φως και βγαίνουν έξω.
Στις 12 ακριβώς ακούω στην εξέδρα τον παπα-Βασίλη με τους ψαλτάδες να ψάλλουν το ‘’Χριστός Ανέστη’’. Η καμπάνα του Αη Δημήτρη χτυπά χαρμόσυνα και ακολουθούν οι ομοβροντίες από τα πιστόλια, τα πυροτεχνήματα, τις στρακαστρούκες και τα πύρινα ‘’΄φίδια’’ που σφυρίζουν ανάμεσα στα πόδια των πιστών. Βλέπω τις οικογένειες να δίνουν το φιλί της αγάπης και να τσουγκρίζουν τα κόκκινα αυγά. ‘’Χριστός Ανέστη’’, ‘’Αληθώς ο Κύριος’’. Αναχωρούν όλοι για τα σπίτια τους. Σχηματίζουν με τον καπνό από τις λαμπάδες τον σταυρό στο σπίτι, στο σταύλο στην αποθήκη και σ’ όλους τους χώρους. Μπαίνουν στο σπίτι και απολαμβάνουν τη νόστιμη μαγειρίτσα.
Κυριακή του Πάσχα.
Από το πρωί στα Διαβατά κυριαρχεί η γιορτινή ατμόσφαιρα της χαράς για την Ανάσταση του Κυρίου. Τα τσουγκρίσματα των αυγών στις παιδικές παρέες δίνουν και παίρνουν. Πριν το τσούγκρισμα γίνεται η συμφωνία. ‘’Με πάρσιμο;’’. Αν ο άλλος απαντήσει θετικά τότε ο νικητής θα πάρει το σπασμένο αυγό του ηττημένου. Βλέπω και τους ‘’προφήτες’’ να παίρνουν πριν τον αγώνα τα δύο αντίπαλα αυγά, να χτυπούν με μυστικοπάθεια τις μύτες του κάθε αυγού στο μπροστινό δόντι τους και με ύφος χιλίων καρδιναλίων να αποφαίνονται με σιγουριά για το ποιο αυγό θα κερδίσει. Κάποιοι προβλέπουν σωστά. Κάποιοι άλλοι πέφτουν έξω και ακολουθεί η σχετική καζούρα.
με τον Στράτο Μενεμενή τσουγκρίζουν τ’ αυγά τους. Πίσω διακρίνεται
το καμπαναριό της παλιάς εκκλησίας μας που δεν υπάρχει σήμερα.
Βλέπω και κάποιον πονηρό που έβαλε τη μάνα του να βάψει κόκκινο το ξύλινο αυγό που είχε για να καρικώνει τις κάλτσες. Έχει ήδη κερδίσει πολλά αυγά ‘’με πάρσιμο’’ και όταν αποκαλύπτεται η απάτη ακολουθούσαν φασαρίες. Κοιτάζω παραπέρα και βλέπω άλλον πονηρό που έχει βαμμένο κόκκινο αυγό από φραγκόκοτα που είναι μικρό αλλά πολύ πιο γερό από τα κοτίσια.
Χαμογελάω με καταννόηση. Ανθρώπινα όλα…
Βλέπω στα καφενεία τα ούζα με τους μεζέδες να δημιουργούν ατμόσφαιρα χαράς και παρακολουθώ τους μεγάλους να παίζουν το παιχνίδι ‘’κοντά’’. Χαράζουν δύο παράλληλες γραμμές στο χώμα, μία μεγάλη και απέναντί της μία πιο μικρή σε αρκετή απόσταση μεταξύ τους. Συμφωνούν στο κέρμα πχ. μονόδραχμο ή δίφραγκο ή τάλιρο και στήνονται στη μεγάλη γραμμή. Ρίχνουν ο καθένας το κέρμα του προς τη μικρή γραμμή. Όποιος ρίξει το κέρμα του πιο κοντά στη μικρή γραμμή, κερδίζει όλα τα κέρματα.
Στις 12 το μεσημέρι γίνεται η δεύτερη Ανάσταση. Ο παπα-Βασίλης, οι ψαλτάδες και πολλοί πιστοί ακολουθούν το λάβαρο της Ανάστασης που διατρέχει τους δρόμους των Διαβατών. Για κάθε οικογένεια ακολουθεί το πασχαλινό τραπέζι στις αυλές των σπιτιών. Λίγοι είναι αυτοί που γυρίζουν στη σούβλα τον οβελία. Βλέπω τον κόσμο να χορεύει πανηγυρίζοντας την Ανάσταση του Κυρίου.
Ένας δυνατός θόρυβος με ξυπνάει. Κοιτάζω γύρω μου και βλέπω απέναντι το πάρκο ‘’ΓΑΛΗΝΗ’’ του Κιλκίς. Συνέρχομαι αμέσως. Όνειρο ήταν….
