Για ποιον χτυπά το κουδούνι; του Γρηγόρη Αγγελίδη
Ο Σεπτέμβριος είναι ο μήνας κατά τον οποίο ανοίγουν τα σχολεία στη χώρα. Ένας μήνας που οι μαθητές υποδέχονται με ανάμεικτα συναισθήματα πικρίας, για το τέλος του καλοκαιριού και προσμονής , για τη νέα χρονιά που ανοίγεται μπροστά τους. Όσο για τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς είναι πάντα ιδιαίτερα προβληματισμένοι.
Πώς να μην είναι; Το εκπαιδευτικό σύστημα νοσεί εδώ και χρόνια, ενώ ταυτόχρονα η κατάσταση της χώρας δεν προϊδεάζει για το καλύτερο δυνατό μέλλον τη νέα γενιά. Το σχολείο έρχεται να παίξει έναν κομβικό ρόλο. Αποστολή του να προσφέρει γνώσεις στα παιδιά και να τα προετοιμάσει(στο ποσοστό που αναλογεί) για την ενήλικη ζωή τους. Τα μέσα, ωστόσο , είναι ολοένα περισσότερο πενιχρά. Από πού να ξεκινήσει κανείς; Σε επίπεδο εγκαταστάσεων τα περισσότερα σχολεία είναι κατασκευασμένα πολλά χρόνια πριν και δεν είναι σε θέση να στεγάσουν αποτελεσματικά, ούτε τον αριθμό των μαθητών που προβλέπεται, ούτε τον εξοπλισμό που είναι απαραίτητος για τη βέλτιστη διδασκαλία των μαθημάτων. Σε αυτά έρχονται να προστεθούν τα τεχνικά προβλήματα, οι βλάβες και η οικονομική ασφυξία, η οποία δεν επιτρέπει σε πολλά σχολεία να προμηθευτούν πετρέλαιο για να θερμάνουν μαθητές και εκπαιδευτικούς.
Η λίστα μεγαλώνει, μόλις αθροιστούν ο υπέρογκος αριθμός μαθητών ανά τάξη. Κάτι τέτοιο δεν επιτρέπει στο δάσκαλο/καθηγητή να προσφέρει το μέγιστο στους μαθητές του. Φυσικά δεν μπορεί να λησμονηθεί η έλλειψη διδακτικού προσωπικού, ιδιαίτερα στα χρόνια του μνημονίου και η απουσία εγχειριδίων. Δεν είναι λίγες οι φορές, όπου τα βιβλία ή δεν φτάνουν έγκαιρα είτε δεν επαρκούν για να καλύψουν τις ανάγκες. Ακόμα και όταν ποσοτικά επαρκούν, ποιοτικά χάνονται στη μετάφραση. Κακογραμμένα, με ελλειπή παρουσίαση και παντελή έλλειψη εμβάθυνσης-παύλα ανάλυσης στα θέματα με τα οποία καταπιάνονται, αποτελούν έναν προβληματικό συνοδοιπόρο, τόσο του εκπαιδευτικού, όσο και του μαθητή. Ταυτόχρονα το εκπαιδευτικό σύστημα «σπρώχνει» το μαθητή στην αποστήθιση, χωρίς να ενεργοποιεί τη σκέψη και τη δημιουργικότητά του.Αντίθετα ωθεί τα παιδιά σε έναν άκρατο ανταγωνισμό. Άλλη μία έλλειψη παρατηρείται στον τρόπο με τον οποίο η σχολική κοινότητα αντιμετωπίζει σοβαρά ενδοκοινοτικά προβλήματα(όπως οι σχέσεις ανάμεσα στους μαθητές ή το φαινόμενο του εκφοβισμού).
Τα προβλήματα πράγματι είναι πολλά(αν και η λίστα περιλαμβάνει μόνο τα περισσότερο «χτυπητά), ωστόσο με υπομονή και νηφαλιότητα μπορεί υπάρξει μία διαφορετική προσέγγιση. Θεμέλιος λίθος για να υπάρξει σχολική κοινότητα είναι το κτήριο. Το υπουργείο οφείλει να σταματήσει τις άκριτες συγχνωνεύσεις σχολικών μονάδων και να παρέχει σε συνεργασία με την τοπική αυτοδιοίκηση εγκαταστάσεις αντάξιες της αποστολής τους. Ιδιαίτερη έμφαση είναι αναγκαίο να δοθεί σε απομακρυσμένες-ακριτικές περιοχές, όπου ίσως δεν υπάρχουν σχολικές μονάδες. Ζωτικής σημασίας είναι η οικονομική εξασφάλιση των σχολείων, ώστε να καλύπτουν άνετα τις ανάγκες τους. Επόμενο βήμα αποτελεί η στελέχωσή τους από επαρκή αριθμό εκπαιδευτικών και η κατανομή των μαθητών σε μικρά και ευέλικτα τμήματα. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται καλύτερη επικοινωνία ανάμεσα σε μαθητή και εκπαιδευτικό, αλλά και μεταξύ των ίδιων των μαθητών.
Προχωρώντας βήμα προς βήμα συναντάμε το πρόγραμμα σπουδών. Στο κομμάτι αυτό οι αλλαγές θα είναι τόσο ποσοτικές, όσο και ποιοτικές. Ο βομβαρδισμός του μαθητή με πληροφορίες δεν εξυπηρετεί τίποτα. Η στόχευση πρέπει να μετατοπιστεί στην άρτια γνώση της γλώσσας και της ιστορίας, μέσω της βιβλιογραφικής έρευνας και της συγγραφής μικρών εκθέσεων. ΄Ετσι οι μαθητές θα ενεργοποιούνται και θα μάθουν την αξία της συνεργασίας. Με την ολοκλήρωση αυτού του κύκλου σειρά έχουν μαθήματα περισσότερο σύγχρονα, όπως η πληροφορική. Βέβαια όχι όπως διδάσκεται τώρα. Η αναβάθμισή της έγκειται στο γεγονός ότι θα ασχολείται με τον κόσμο του διαδικτύου. Έργο της να παρέχει στους μαθητές τα απαραίτητα εφόδια για την ασφαλή χρήση του διαδικτύου, ταυτόχρονα με τη χρήση του για ερευνητικούς σκοπούς. Ως αποτέλεσμα τα παιδιά εισάγονται στο κόσμο της τεχνολογίας με μικρότερο κίνδυνο και περισσότερο υποψιασμένα. Στο ίδιο μήκος κύματος στο τακτικό σχολικό πρόγραμμα είναι καλό να ενταχθούν και εξωσχολικές δραστηριότητες (αγώνες ποίησης, ρητορικής, μαθηματικής εταιρείας), οι οποίες θα δώσουν στους μαθητές τη δυνατότητα να ανοιχτούν στο κόσμο, να ασκήσουν το μυαλό τους, ενώ ταυτόχρονα θα βελτιώσουν το γραπτό και προφορικό τους λόγο. Παράλληλα η διοργάνωση επιμορφωτικών σεμιναρίων, τόσο για τους μαθητές, όσο και για τους μαθητές, ταυτόχρονα με την ενεργή συμμετοχή των γονέων στη σχολική κοινότητα μπορούν να προλάβουν πολλές δυσάρεστες καταστάσεις.
Στον τομέα των ανθρωπιστικών σπουδών τα παιδιά έχουν το δικαίωμα να διδάσκονται τηνιστορία αντικειμενικά δοσμένη, χωρίς να αποκρύπτει σημαντικά ιστορικά γεγονότα και τα πραγματικά τους αίτια και δίχως την προσωπική γνώμη ή ιδεολογική τοποθέτηση του διδάσκοντα. Σχετικά και με το μάθημα των θρησκευτικών, για το οποίο γίνεται μεγάλη κουβέντα, ας μην ξεχνάμε πως το σύνταγμα προστατεύει και πρεσβεύει την ανεξιθρησκεία,κάτι που σημαίνει πως οι μαθητές οφείλουν να διδάσκονται για όλες τις θρησκείες και να ασκούν ελεύθερα τα θρησκευτικά τους καθήκοντα, ανεξαρτήτως δόγματος ή θρησκείας, την οποία πιστεύουν χωρίς εξαιρέσεις και απαλλαγές.
Τα προβλήματα είναι πολύ περισσότερα από αυτά που παρουσιάζονται και οι λύσεις που προτείνονται ανεμικές μπροστά στη σημαντικότητα του ζητήματος. Ωστόσο το παρόν κείμενο στοχεύει στο να δώσει ένα γενικό πλαίσιο κατεύθυνσης. Η πρόσκληση σε συζήτηση όλων των εμπλεκομένων είναι δεδομένη. Απαραίτητα στοιχεία για έναν ουσιαστικό διάλογο είναι η καλή πίστη, η ψυχραιμία, η υπομονή και οι ορθολογικά καταρτισμένες θέσεις. Αυτά ισχύουν, τόσο για τη πολιτεία, όσο και για τους εκπαιδευτικούς. Επομένως, το κουδούνι χτυπάει για όλους!
Γρηγόρης Αγγελίδης
