Τα Διαβατά της δεκαετίας του 60, γράφει ο Μάκης Ιωσηφίδης
Ανακαλύφθηκε επιτέλους η μηχανή του χρόνου. Είναι ένας θάλαμος που σε ταξιδεύει σε όποια εποχή του παρελθόντος επιθυμείς. Είμαι από τους πρώτους παράτολμους ταξιδιώτες και μπαίνω στο θάλαμο. Στο πάνω κουμπί που γράφει ‘’Τόπος’’ επιλέγω: Διαβατά Θεσσαλονίκης, χώρα Ελλάδα. Στο κάτω κουμπί που γράφει ‘’Εποχή’’ επιλέγω: Δεκαετία του 1960’’. Πατάω ΟΚ και απογειώνομαι. Μετά από κάποια ώρα αισθάνομαι ότι κατεβαίνουμε και σε λίγο νιώθω ένα ισχυρό τράνταγμα. Φθάσαμε. Η πόρτα του θαλάμου ανοίγει και σαν μαγεμένος κατεβαίνω τα λίγα σκαλάκια και βγαίνω έξω. Ναι, είμαι στα Διαβατά στις αρχές του 1960.
Προχωρώ αόρατος και ξαφνικά βλέπω μπροστά μου το νηπιαγωγείο στην ακριανή αίθουσα του Δημοτικού σχολείου. Μπαίνω μέσα και αντικρίζω τη νηπιαγωγό κυρία Κική με τα πεντάχρονα και εξάχρονα νήπια. Ανάμεσά τους διακρίνω ανάμεσα στα άλλα παιδάκια τον εαυτό μου με ένα ψαλιδάκι να παλεύει μια χειροτεχνία.
Προχωρώ και φθάνω σε ένα καφενείο στα πάνω Διαβατά. Το αναγνωρίζω αμέσως. Είναι το καφενείο του πατέρα μου Γιάννη Ιωσηφίδη. Είναι άνοιξη και οι πελάτες κάθονται έξω, κάτω από την κληματαριά. Άλλοι παίζουν τάβλι, άλλοι χαρτιά και άλλοι συζητούν θέματα της επικαιρότητας. Προχωρώ ανάμεσά τους και μπαίνω στο καφενείο. Στην κουζίνα ο πατέρας μου και η μητέρα μου ετοιμάζουν τους μεζέδες για τα ούζα και τις ρετσίνες που παρήγγειλαν οι πελάτες. Από το ραδιόφωνο ακούγονται τραγούδια της εποχής. Ο Στέλιος Καζαντζίδης τραγουδά τη ‘’Συννεφιασμένη Κυριακή’’ και τα κέφια ανάβουν. Οι παραγγελίες για ούζα έρχονται βροχή. Εμφανίζεται και ο Μιστίκης και κάποιοι παίζουν στην λοταρία του. Λίγοι είναι αυτοί που κερδίζουν τις τεράστιες σοκολάτες του. Βραδιάζει και έρχονται ο Σπύρος με το ακορντεόν και ο Γιώργος με την κιθάρα. Το γλέντι ανάβει…
Προχωρώ αόρατος. Είμαστε πια στο Σεπτέμβρη του 1960 και είμαι στην Α’ τάξη του Δημοτικού. Διευθυντής του Σχολείου ο κύριος Γιάννης Αλεξίου και δασκάλα μας η κυρία Κούλα. Συμμαθητές μου ο Δημήτρης Κεραμιδάς, ο Στράτος Μενεμενής, ο Γιάννης Πετρίδης, ο Θανάσης Ναζλίδης, ο Νίκος Μουρουζίδης, ο Γιώργος Προδρόμου και τα κορίτσια, η Θεοδώρα, η Σουλτάνα, η Αλεξάνδρα, η Κατερίνα, η Φεβρωνία, οι δίδυμες αδελφές Ελένη και Χαρίκλεια και πόσοι και πόσες άλλες… Διάλειμμα και κουλούρι από τον ‘’Μπόνο’’.
Προχωρώ ακάθεκτος. Είμαστε στο 1961 και βλέπω τον εαυτό μου να παρακολουθεί στον κινηματογράφο ‘’Ναργκίς’’ την ταινία ‘’Γη ποτισμένη με ιδρώτα’’ με πρωταγωνίστρια την Ινδή ηθοποιό Ναργκίς που έδωσε το όνομά της στον κινηματογράφο του Μπάμπη Σιταρίδη, στον κινηματογράφο μας. Πολύ κλάμα… Στη γιορτή του Αγίου Δημητρίου γλέντια στα καφενεία του Γιάννη Ιωσηφίδη στα πάνω Διαβατά και του Παναγιώτου και του Μητρόπουλου στην πλατεία των κάτω Διαβατών.
Είμαι στο 1962 και βλέπω τον εαυτό μου να παίζει μπάλα στ’ αλώνια, εκεί δίπλα στην εκκλησία του Αη Δημήτρη με τ’ άλλα παιδιά. Βραδιάζει κι ακόμα παίζουμε. Ξάφνου ένα δυνατό σουτ στέλνει την μπάλα στο διπλανό νεκροταφείο. Κανείς δεν τολμά να πάει να την πάρει και το παιχνίδι τελειώνει άδοξα…
1963 και βλέπω τη ‘’βόλτα’’ στη Μοναστηρίου με τους νέους της εποχής να ανταλλάσσουν φλογερές ματιές με τα κορίτσια, κάτω από τα αυστηρά βλέμματα των γονιών. Μπαίνω στη ‘’βόλτα’’ και περιδιαβαίνω την ταβέρνα του Μαργιόλη, το ψιλικατζίδικο του ‘’Σπαγγοραμμένου’’, το ζαχαροπλαστείο ‘’Ελληνικόν’’ του Γούτσου, το φούρνο του Μπατζιλή και καταλήγω στο κέντρο ‘’Νεράιδα’’ του Χατζηστεφανίδη όπου όλοι κάνουμε μια στάση για να δούμε και να ακούσουμε την ‘’ντιζέζ’’ να λικνίζεται και να τραγουδά.
Δεκέμβρης του 1964 και φασαρίες στα χωράφια των πάνω Διαβατών για τις απαλλοτριώσεις της ESSO PAPPAS. Η καμπάνα του Αη Δημήτρη χτυπά φρενιασμένα, ο κόσμος ανεβαίνει θυμωμένος για τα χωράφια και ο Γρηγόρης Εσκικεχαγιόγλου με τον Νέστορα Σωτηριάδη έρχονται στο σχολείο, μας βγάζουν από τις τάξεις και όλο το παιδομάνι ακολουθεί τους μεγάλους. Εκεί ξηλώνουν τα πάντα και σε λίγο πλακώνει η αστυνομία. Ξύλο, συλλήψεις, κακό…
Καλοκαίρι του 1965 και είμαι στο καραβάκι ‘’Καμέλια’’ που φθάνει στην Αγία Τριάδα και δένει στη ‘’σκάλα’’. Μπάνιο με τα φιλαράκια μου και τρέλες… Οι μαμάδες με τα προβλήματα στη μέση είναι χωμένες μέχρι το λαιμό στην άμμο…
1966 Κυριακή στο γήπεδο και ντέρμπυ του Αετού Διαβατών με την Ομόνοια Σίνδου. Υπάρχουν προηγούμενα και αρχίζουν οι πρώτες ‘’ψιλές’’. Σε λίγο τα αίματα ανάβουν και πέφτει το ξύλο της αρκούδας…Ο αγώνας διακόπτεται.
1967 Δικτατορία. Στο ιδιωτικό γυμνάσιο μάς ενημερώνουν ότι σήμερα Παρασκευή 21 Απριλίου κλείνουν τα σχολεία για τις διακοπές του Πάσχα (θα έκλειναν την επόμενη μέρα Σάββατο). Μας το ανακοινώνει η Φούλη, καθηγήτρια γαλλικών και αδελφή της ιδιοκτήτριας Έλλης Γραμματικού.
1968 Μεγάλη Παρασκευή και από το πρωί οι κοπέλες στον Άγιο Δημήτριο στολίζουν τον επιτάφιο. Το βράδυ όλα τα Διαβατά ακολουθούν ευλαβικά την περιφορά. Πρωτομαγιά στις αμυγδαλιές του Πίγγα και στα Καραγάτσια. Του Προφήτη Ηλία προσκύνημα στο ορεινό εκκλησάκι και γλέντι εκεί στο παλιό νταμάρι στο δρόμο του Κιλκίς.
Δεκέμβρης 1969. Ένα φορτηγό στο δρόμο, φορτωμένο έπιπλα είναι έτοιμο για αναχώρηση. Η οικογένεια του Γιάννη Ιωσηφίδη μετακομίζει στη Θεσσαλονίκη. Στην καρότσα ένα δεκαπεντάχρονο παλικαράκι, ο Μάκης, ρουφάει με τα μάτια του τις τελευταίες του εικόνες. Βλέπει το μπακάλικο της θείας Φρόσως, το φούρνο του Ιωαννίδη, τη γούρνα κοντά στο σπίτι του Ποτπότη…Το φορτηγό ξεκινά, στρίβει δεξιά, φθάνει στον ‘’Σταθμό’’ στρίβει αριστερά για Θεσσαλονίκη. Ο Μάκης βλέπει τις εικόνες να διαδέχονται η μία την άλλην. Ταβέρνα Μαργιόλη, κινηματογράφος ‘’Ναργκίς’’, βενζινάδικο του Βαπόρη, φούρνος του ‘’Λαλεντζή’’, γήπεδο, γεωργική σχολή, οι δεξαμενές της ESSO και… η εποχή της αθωότητας…που τέλειωσε οριστικά…
*Στη φωτογραφία, ο Σπύρος Ιστίκογλου στην αυλή του σπιτιού του ετοιμάζεται να ποτίσει τον ταύρο του στη στέρνα της τουλούμπας. Το σπίτι στη γωνία είναι από τα λίγα που γλίτωσαν από τη λαίλαπα της αντιπαροχής και υπάρχει μέχρι σήμερα στη γωνία της σημερινής οδού Εθνικής Αντίστασης με την οδό Ναπ. Ζέρβα που οδηγεί στην εκκλησία.
Μάκης Ιωσηφίδης
Δάσκαλος-Κιλκίς
