Δια Βίου Μάθηση σήμερα, αναγκαιότητα ή πολυτέλεια ;
Γράφει ο Αθανάσιος Κων. Δεβετζίδης*
Κατά γενική ομολογία ειδικών, δημοσιολόγων αλλά και θεσμών η παιδεία θα αποτελέσει τον αποδοτικότερο μοχλό για την έξοδο της χώρας μας από την γενικευμένη, διαρκή και πολυεπίπεδη κρίση. Σκοπός του άρθρου μας είναι να αναδείξουμε τις δομές Δια Βίου Μάθησης και τις διαφορές τους που λειτουργούν στον τόπο μας, με επιμέρους σχόλια ως το σημείο-κλειδί για μια κοινωνία χωρίς αποκλεισμούς.
Αρχικά, όταν αναφερόμαστε στον όρο δια βίου μάθηση πρέπει να έχουμε υπόψη μας πως πρόκειται για όρο “ομπρέλα” που συμπεριλαμβάνει τις ειδικότερες μορφές εκπαιδευτικής παρέμβασης που αφορούν στην εκπαίδευση, στην κατάρτιση, στην επιμόρφωση ή στην ευαισθητοποίηση και τις δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου ή αυτές που απορρέουν από τη συμμετοχή σε κοινωνικές πρωτοβουλίες και συνδέονται με κοινωνικά αιτήματα και κινήματα.
Ο πολυ-λειτουργικός χαρακτήρας της εκπαίδευσης, σε μια προοπτική από το λίκνο έως τον τάφο (life-span), έχει αναδειχθεί σε πλήθος διεθνών και ελληνικών συνεδρίων, ενδεικτικά αναφέρουμε το 1ο Συνέδριο Κοινωνιολογίας της Εκπαίδευσης στα Ιωάννινα (http://1syn-kte.uoi.gr/). Δυστυχώς, η χώρα μας, παρά τις τελευταίες θετικές ενδείξεις, παραμένει σε πολύ χαμηλά επίπεδα στην Ε.Ε. αναφορικά με τη συμμετοχή των πολιτών σε προγράμματα δια βίου εκπαίδευσης σύμφωνα και με τα διαθέσιμα συγκριτικά στοιχεία (Cedefop), σύμφωνα με το οποία δυστυχώς κάτω από το 10% του πληθυσμού συμμετέχει ενεργά στη δια βίου μάθηση.
Για την αλλαγή της υφιστάμενης κατάστασης και την αύξηση της συμμετοχής των πολιτών στη δια βίου μάθηση σημαντική προϋπόθεση είναι η ύπαρξη σχετικών θεσμών και λειτουργιών επαγγελματικής συμβουλευτικής και προσανατολισμού, ένα πεδίο το οποίο χρήζει μεγάλης ανάπτυξης στον τόπο μας και για το οποίο θα μπορούσαμε να αναφερθούμε εκτενέστερα σε άλλο άρθρο μας.
Στο σημείο αυτό είναι απαραίτητο να διακρίνουμε τα προγράμματα κατάρτισης από τα υπόλοιπα. Για παράδειγμα, η παρακολούθηση ενός δωρεάν προγράμματος επιμόρφωσης για εργαζόμενους κι επαγγελματίες στο Ινστιτούτο Μικρών Επιχειρήσεων (ΙΜΕ) της ΓΣΕΒΕΕ (http://www.imegsevee.gr/), με εγκαταστάσεις και στη Θεσσαλονίκη, το οποίο συνδέεται κυρίως με την απασχόληση και την επιχειρηματικότητα, είναι διακριτό από την γενική εκπαίδευση των ενηλίκων.
Έτσι, η εγγραφή σε ένα τμήμα του Δημοτικού Κέντρου Δια Βίου Μάθησης δεν συνιστά κατάρτιση αλλά πρόγραμμα γενικής εκπαίδευσης ενηλίκων. Σήμερα, η εγγραφή σε ένα τέτοιο τμήμα είναι αδύνατη, διότι, δυστυχώς η λειτουργία τους έχει διακοπεί ελλείψει σχεδιασμού και χρηματοδότησης από την κεντρική κυβέρνηση και την μετάβαση στο νέο ΕΣΠΑ. Σε κάθε περίπτωση όμως παραμένει ζητούμενο να αναπτυχθεί ένα τέτοιο βιώσιμο σχήμα στην περιοχή μας για την κάλυψη αυτού του μεγάλου κενού, ακόμη και με ίδια μέσα και πρωτοβουλίες, έχοντας ως δεδομένο ακόμη πως η συμμετοχή στην γενική εκπαίδευση ενηλίκων είναι αποτέλεσμα περισσότερο εσωτερικών κινήτρων – αξιών και συνδέεται κυρίως με την προσπάθεια για προσωπική αυτοβελτίωση και ανάπτυξη.
Επιπρόσθετα, πλήθος από έρευνες έχουν καταδείξει τις σημαντικές ωφέλειες στην υποκειμενική ευζωΐα (well-being) των πολιτών από τη συμμετοχή στη δια βίου μάθηση. Βέβαια αυτό που θα πρέπει να έχουν υπόψη και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής για την τοπική ανάπτυξη και κοινωνική συνοχή -άλλη παρεξηγημένη έννοια και η τελευταία- είναι πως η δια βίου εκπαίδευση δεν είναι πανάκεια αλλά απαιτείται μια ολιστική προσέγγιση στην κοινωνική πολιτική, καθώς από μόνη της η δια βίου μάθηση αδυνατεί να επιλύσει όλο το φάσμα των κοινωνικών προβλημάτων.
Ειδικότερα, σε ότι αφορά τον δήμο Δέλτα, οι υφιστάμενες δομές προσφέρουν διαφορετικές διεξόδους. Ενδεικτικά αναφέρουμε την λειτουργία του ΙΕΚ Σίνδου, του Διαδημοτικού ΚΕΚ Νεφέλη τα οποία επιτελούν τον ρόλο της αρχικής και συνεχιζόμενης επαγγελματικής κατάρτισης αντίστοιχα. Είναι πολύ σημαντικό ότι λειτουργεί πλέον Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας (ΣΔΕ) στη Ν. Ιωνία, μια ευκαιρία-παράθυρο για όλους τους πολίτες που θέλουν να συνεχίσουν την μόρφωση τους, καθώς απευθύνεται σε όσους δεν έχουν ολοκληρώσει τις γυμνασιακές σπουδές τους. Τα ΣΔΕ λειτουργώντας με βάση τις αρχές της εκπαίδευσης ενηλίκων καθιστούν την εκπαιδευτική διαδικασία μια ευχάριστη εμπειρία, ενεργοποιούν τους εκπαιδευόμενους με βάση τα κίνητρα και τις προϋπάρχουσες εμπειρίες τους.
Τέλος, δεν θα πρέπει να παραβλέψουμε τις πιο άτυπες μορφές μάθησης που συντελείται στο πλαίσιο του Λαϊκού Πανεπιστημίου του Δήμου, κάθε Τετάρτη στο Κέντρο Πολιτισμού Σίνδου, με ενδιαφέρουσες ανοιχτές εισηγήσεις από επίστημονες διαφόρων κλάδων.
Το μήνυμα του άρθρου αυτού προς όλες και όλους τους πολίτες είναι να αγκαλιάσουν, έτι περαιτέρω, τις υφιστάμενες δομές εκπαίδευσης ενηλίκων συμμετέχοντας στις δράσεις τους, για να υπενθυμίσουμε ότι υπάρχουν οι χώροι να ασκήσουν το δικαίωμα στη γνώση, αξιοποιώντας δημιουργικά τον ελεύθερο χρόνο τους, ενώ οφελούνται οι ίδιοι αλλά και οι γύρω τους.
Έτσι, κωδικοποιώντας τα οφέλη της δια βίου μάθησης θα αναφέρουμε πως αυτά είναι τόσο ατομικά όσο και ευρύτερα κοινωνικά, κρατώντας υπόψη μας πως η εκπαίδευση ενηλίκων απευθύνεται σε όλους τους ανθρώπους για κάθε ηλικία και ανεξαρτήτως φύλου, φυλής, θρησκείας, πολιτισμικών διαφορών, αναγκαία συνθήκη για ειρηνική και δημιουργική συνύπαρξη.
Επιπλέον, η συμμετοχή θα έχει ως άμεση συνέπεια την βελτίωση του γνωστικού κεφαλαίου αλλά το σημαντικότερο θα μπορεί να μεταφέρει και στο περιβάλλον του τις γνώσεις του, ενώ θα αντιμετωπίζει με κριτικό πνεύμα τα γεγονότα στη ζωή και το περιβάλλον του. Επίσης, θα έχει αυξήσει την κοινωνικότητα του μέσα από την συναναστροφή με τους συν-εκπαιδευομένους του και μπορεί να βρει νέους τρόπους ώστε να λειτουργεί ως ενεργός πολίτης με διαπολιτισμική ικανότητα, ένα κρίσιμο ζητούμενο σήμερα.
Εν κατακλείδι, από την πολύ σύντομη παράθεση των παραπάνω, είναι αυτονόητο πως αξίζει να συμμετέχουμε σε προγράμματα και δράσεις δια βίου μάθησης, όχι μόνο επειδή είναι ευχάριστες, ενεργητικές και κοινωνικές δραστηριότητες αλλά επειδή δημιουργούν τις προϋποθέσεις εκείνες για μια πάλλουσα κοινότητα, για μια δημοκρατική τοπική κοινωνία με ενεργούς πολίτες που ενδιαφέρεται για τα αδύναμα μέλη της και προάγει την τοπική κοινωνική συνοχή σε μια αναπτυξιακή προοπτική. Αδιαμφισβήτητα υπάρχουν σημαντικά περιθώρια βελτίωσης και όλοι από την θέση στην οποία ο καθένας βρίσκεται -άρχοντες και αρχόμενοι- οφείλουμε να κινητοποιηθούμε για την παροχή ευκαιριών μάθησης για όλους και δια βίου, είναι σίγουρα αναγκαιότητα.
