Θεωρίες Ευρωπαϊκής Επιβίωσης , γράφει ο Γρηγόρης Αγγελίδης
Το Brexit είναι γεγονός! Αρκετές μέρες μετά το βρετανικό δημοψήφισμα, η Ένωση προσπαθεί να συνειδητοποιήσει αυτό που έγινε. Χωρίς συγκεκριμένο σχέδιο, παρά μόνο με διάθεση επίδειξης πυγμής η ευρωπαϊκή ηγεσία προωθεί στα τυφλά τη διαδικασία της βρετανικής αποχώρησης. Ωστόσο μία άλλη διαδικασία θα ξεκινήσει πολύ σύντομα: αυτή της επιβίωσης. Το Brexit σήμανε τη νίκη του έθνους-κράτους και έθεσε όλο τον οργανισμό σε καθεστώς εσωστρέφειας και περισυλλογής. Τι μπορεί να κάνει η Ε.Ε προκειμένου να επιβιώσει; Παρακάτω δίνονται τρεις αντιθετικές θεωρίες.
Οικονομική εμβάθυνση
Από τη διεύρυνση του 2004, όπως συμπληρώθηκε από αυτή του 2007, η Ε.Ε αποτελεί ένα δυσλειτουργικό σχήμα. 28 κράτη(27 πολύ σύντομα) με διαφορετική αντίληψη περί πολιτικής, ενοποίησης, σκοπού και λόγου ύπαρξης της Ένωσης. Σε όλα τα μεγάλα ζητήματα, είτε αυτά αφορούσαν τη κατάρτιση ενός κοινού ευρωπαϊκού συντάγματος το 2005, είτε για την διεύρυνση της Ένωσης στα Δυτικά Βαλκάνια και τη Τουρκία είτε στα πρόσφατα περί οικονομικής κρίσης και προσφυγικού οι απόψεις των εταίρων υπήρξαν διαμετρικά αντίθετες και καμία ουσιαστική απόφαση δεν κατέστη δυνατό να ληφθεί. Κανένα από τα κράτη δεν δείχνει διάθεση να παραχωρήσει ορισμένα από τα κυριαρχικά του δικαιώματα, ούτε να αλλοιώσει τη πληθυσμιακή συνοχή του. Ακόμα και στα ζητήματα των εξωτερικών σχέσεων της Ένωσης με τρίτες χώρες ή αυτό της στρατιωτικής συνεργασίας οι διαφωνίες ήταν έντονες. Στο μοναδικό που όλοι συμφωνούν είναι η περαιτέρω οικονομική ενίσχυση από τον κοινοτικό προϋπολογισμό. Σε ποιον δε θα άρεσε ένα αρκετά μεγάλο κονδύλι που θα του επέτρεπε να κάνει δημόσια έργα στη χώρα και το μεγαλύτερο μέρος να πληρώνεται από κάποιον άλλο. Αφού λοιπόν πολιτικά η Ε.Ε δεν υπάρχει ούτε σχέδιο, ούτε διάθεση να προχωρήσει θα μπορούσε να στραφεί στην καθαρά οικονομική ενοποίηση με όλα της τα μέλη, χωρίς να αγγίζει τα όποια σενάρια πολιτικής διοίκησης από τις Βρυξέλλες. Με βάση τις 4 ελευθερίες να οικοδομηθεί ένας εμπορικός γίγαντας με ξεκάθαρα οικονομικά στοιχεία, χωρίς το γυάλινο πόδι της πολιτικής. Πρόκειται για έναν συνδυασμό ταυτόχρονης ολοκλήρωσης-απολοκλήρωσης, που ίσως ταιριάζει καλύτερα στο χαρακτήρα που προσδίδεται τα τελευταία 7 χρόνια στην Ε.Ε.
Ευρωπαϊκή Ένωση πορεία προς την Ομοσπονδοποίηση
Το δεύτερο θεωρητικό κατασκεύασμα του κειμένου έρχεται να συγκρουστεί με το προηγούμενο. Με βάση τους κινδύνους που ελλοχεύουν από το Brexit, έτσι όπως περιγράφηκαν σε προηγούμενο άρθρο, η Ένωση μπορεί να δοκιμάσει μία στροφή 180 μοιρών. Διαβλέποντας άνοδο του ευρωσκεπτικισμού και των τάσεων αποχώρησης τα κράτη αποφασίζουν να προχωρήσουν σε πολιτική εμβάθυνση. Αναβαθμίζεται το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ως το νομοθετικό σώμα της Ένωσης, οι πολίτες εκλέγουν υπέρ-υπουργούς που χειρίζονται τις κοινοτικές υποθέσεις. Τα κράτη μετασχηματίζονται σε περιφέρειες μια μεγάλης ομοσπονδίας και παραδίδουν τα τελευταία κάστρα της εθνικής τους κυριαρχίας(εξωτερική πολιτική-άμυνα) στον υπέρ-εθνικό φορέα. Με τον τρόπο αυτό η Ε.Ε γίνεται ενιαίο κράτος. Προσεγγίζει επίσης τους πολίτες, οι οποίοι με την ψήφο τους θα επηρεάζουν τα κέντρα λήψης αποφάσεων και δε θα είναι απλοί παρατηρητές. Αν και η πρόταση φαίνεται άτοπη, μπορούν να υιοθετηθούν ριζοσπαστικά μέτρα ομοσπονδοποίησης για να δοθεί προοπτική σε ένα εγχείρημα που έχει χάσει το λόγο ύπαρξής.
Πιθανό ντόμινο αποχωρήσεων
Η συγκεκριμένη θεωρητική προσέγγιση είναι και η πλέον μακάβρια. Υποστηρίζει πως θα ακολουθήσουν δημοψηφίσματα αποχώρησης από τον οργανισμό. Με τις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης (Σλοβακία, Ουγγαρία, Τσεχία, Πολωνία) πρωτεργάτες θα ξεκινήσει μία συστηματική αποδόμηση του ενοποιητικού εγχειρήματος. Σε αυτή θα συνδράμουν και οι χώρες του Νότου (Ελλάδα, Ισπανία, Πορτογαλία, Ιταλία(;)), οι οποίες εξαιτίας της δεινής οικονομικής τους κατάστασης θα επιδιώξουν την αποκοπή τους από την Ε.Ε. Αυτό θα θέσει την ισχυρή χώρα της Ένωσης σε δίλημμα: θα επιτρέψει την οριστική διάλυση του εγχειρήματος ή θα δημιουργήσει τη μικρή Ε.Ε, συγκρατώντας σε αυτή τους δορυφόρους της; Το δεύτερο συγκεντρώνει περισσότερες πιθανότητες από το πρώτο. Άγνωστος χ η στάση της Γαλλίας, της οποίας την πολιτική ηγεσία από το 2017 και ύστερα δεν υπάρχει τρόπος να γνωρίζει κανείς.
Οι παρακάτω θεωρητικές προσεγγίσεις δεν αποτελούν άκριτες σκέψεις. Πηγάζουν από τα γεγονότα και την κατάσταση στην οποία η Ένωση βρίσκεται αρκετά χρόνια τώρα. Αποτελούν μία ψύχραιμη και ρεαλιστική καταγραφή των πλέον ριζοσπαστικών επιλογών που υπάρχουν, για επιδιώξει κάποια μορφήεπιβίωσης. Αν και η παράδοση δείχνει πως τα ημίμετρα θα κυριαρχήσουν για μία ακόμα φορά, το κείμενο καταδεικνύει την ανάγκη στροφής όχι τόσο πρακτικής, αλλά κυρίως πολιτικής φιλοσοφίας, εντός ενός εγχειρήματος που απογειώθηκε γρήγορα και καταρρέει απότομα, έχοντας ήδη απογοητεύσει το σύνολο των πολιτών που το απαρτίζουν.
Γρηγόρης Αγγελίδης
